Znaczenie odpoczynku i snu dla przedszkolaków
W wieku przedszkolnym dzieci rozwijają się wyjątkowo intensywnie zarówno fizycznie, jak i emocjonalnie. W tym czasie odpowiednia ilość i jakość snu odgrywa ogromną rolę w kształtowaniu ich zdrowia, zachowań oraz zdolności poznawczych.
Ile snu potrzebuje dziecko w wieku przedszkolnym?
Według ekspertów, dzieci w wieku od 3 do 6 lat potrzebują od 10 do 13 godzin snu na dobę. Wlicza się w to zarówno sen nocny, jak i ewentualną drzemkę w ciągu dnia. W praktyce oznacza to, że przedszkolak powinien chodzić spać między 19:00 a 21:00, aby mieć czas na odpowiednią regenerację.
Wielu rodziców zastanawia się, czy dziecko w wieku 4 czy 5 lat nadal powinno spać w ciągu dnia. Odpowiedź brzmi… to zależy od dziecka. Część dzieci nadal potrzebuje drzemki, zwłaszcza po intensywnym poranku w przedszkolu. Inne, które śpią dłużej w nocy i nie wykazują objawów zmęczenia, mogą z niej zrezygnować. Szukając odpowiedzi na to pytanie trzeba też wziąć pod uwagę fakt, że w wielu przedszkolach funkcjonuje zazwyczaj leżakowanie. W tym czasie nawet jeśli dziecko nie śpi, ma okazję do wyciszenia się i odpoczynku, co jest równie ważne.
Rola snu w rozwoju dziecka
- Sen jest niezbędny dla prawidłowego rozwoju układu nerwowego. To właśnie w nocy, podczas głębokich faz snu, mózg dziecka „przetwarza” i utrwala informacje zdobyte w ciągu dnia. Dzięki temu dzieci lepiej uczą się nowych słów, rozwijają zdolności matematyczne, logiczne i społeczne. Brak odpowiedniej ilości snu może skutkować trudnościami z koncentracją, zapamiętywaniem i rozwiązywaniem problemów.
- Niewyspane dziecko częściej doświadcza zmian nastroju, może być rozdrażnione, płaczliwe lub nadpobudliwe. Warto też wiedzieć, że zdarza się, iż brak snu prowadzi do zachowań agresywnych lub impulsywnych. Sen wpływa na zdolność do kontrolowania emocji, współpracy z rówieśnikami i radzenia sobie ze stresem (warto aby rodzice o tym pamiętali także w kontekście ich własnej higieny snu).
- Sen to czas intensywnego wydzielania hormonu wzrostu (HGH). Jest to białko wytwarzane i wydzielane przez przedni płat przysadki mózgowej. HGH jest białkiem, które ma wiele funkcji w naszym ciele. Warto wiedzieć, że nie tylko odpowiada za regulację procesu wzrastania ale także prawidłowy metabolizmu, warunkując wzrost, kompozycję ciała i wydolność fizyczną.
- Sen to również moment, w którym układ odpornościowy dziecka pracuje najwydajniej. Rodzice powinni pamiętać o tym, że niewyspane dzieci częściej chorują i trudniej znoszą infekcje, szczególnie w okresie adaptacyjnym w przedszkolu.
Jakie są objawy braku snu u przedszkolaka?
Rodzice nie zawsze dostrzegają, że trudne zachowania mogą wynikać po prostu z niewyspania. Do najczęstszych objawów niedoboru snu należą:
- nadmierna drażliwość lub pobudzenie,
- brak koncentracji i zainteresowania zabawą,
- płaczliwość lub wybuchy złości bez wyraźnego powodu,
- ospałość w ciągu dnia,
- częstsze infekcje i osłabiona odporność.
Jeśli dziecko regularnie śpi zbyt krótko lub nie może zasnąć wieczorem, warto przyjrzeć się jego rytmowi dnia oraz wprowadzić konkretne zmiany.
Higiena snu – jak wspierać dziecko w zdrowym zasypianiu?
Termin „higiena snu” (sleep hygiene) został po raz pierwszy użyty w 1977 roku przez amerykańskiego psychiatrię Dr. Petera Hauri, jednego z pionierów badań nad snem i bezsennością. Wprowadził on ten koncept jako część terapii bezsenności co miało służyć edukacji pacjentów w zakresie stylu życia i środowiska snu, które mogą wspierać lub zakłócać jego jakość. Ujmując to najprościej i najkrócej jak się da „higiena snu” to termin odnoszący się do zestawu praktyk i nawyków, które sprzyjają zdrowemu, jakościowemu snu i pomagają w zapobieganiu problemom ze snem, takim jak bezsenność. Obejmuje ona zarówno czynniki środowiskowe (np. komfort łóżka, zaciemnienie pomieszczenia), jak i zachowania (np. unikanie kofeiny przed snem, regularne godziny snu, ograniczenie korzystania z ekranów wieczorem).Poniżej przedstawiamy Wam przykłady zasad higieny snu:
- Stały rytm dnia - najważniejszym elementem dbania o zdrowy sen dziecka jest regularność. Przedszkolaki powinny chodzić spać i wstawać o podobnych porach każdego dnia – także w weekendy. Stały rytm dobowy pomaga organizmowi dostosować się do naturalnych cykli i łatwiej zasypiać.
- Wieczorne rytuały - wprowadzenie prostych, powtarzalnych czynności przed snem pomaga dziecku się wyciszyć. Może to być ciepła kąpiel, wspólne czytanie bajki, przytulenie, rozmowa o minionym dniu. Te rytuały budują poczucie bezpieczeństwa i ułatwiają zasypianie.
- Unikanie ciężkich posiłków przed snem - gdy żołądek naszego dziecka jest przepełniony, organizm zamiast odpoczywać, musi intensywnie trawić, co może powodować wybudzanie się w nocy lub trudności z zasypianiem. Warto więc zadbać, by ostatni posiłek był lekki i podany na około 1,5–2 godziny przed snem. Zamiast smażonych czy tłustych potraw, lepiej podać dziecku coś lekkostrawnego, np. kaszkę, jogurt naturalny czy kanapkę z białym serem. Dzięki temu maluch łatwiej zaśnie i będzie spał spokojnie przez całą noc.
- Unikanie ekranów – choć wszyscy już o tym mówią to warto przy każdej okazji podkreślać, że na co najmniej godzinę przed snem warto zrezygnować z oglądania bajek czy korzystania z tabletu lub telefonu. Niebieskie światło emitowane przez ekrany zakłóca naturalne wydzielanie melatoniny, czyli hormonu snu, i może znacząco utrudniać zasypianie.
- Komfortowe warunki snu - dziecko powinno spać w cichym, przewietrzonym pomieszczeniu, w wygodnym łóżku. Pomocne mogą być przyciemnione światło, zasłonięte okna, a także ukochana przytulanka czy kocyk, który daje poczucie bezpieczeństwa.
Drodzy rodzice pamiętajcie, że te same zasady tyczą się Was więc wprowadzając je do codziennego życia poprawicie jakość funkcjonowania całej rodzinie.
Trzy najczęściej zadawane pytania przez rodziców:
Czy przedszkolak może nie mieć drzemki w dzień?
Tak, jeśli dziecko śpi wystarczająco długo w nocy i nie wykazuje objawów zmęczenia, drzemka nie jest konieczna. Ważne jednak, by miało czas na spokojny odpoczynek np. w formie leżakowania w przedszkolu.
Czy zbyt długi sen szkodzi dziecku?
Raczej nie. Dzieci w tym wieku rzadko „przesypiają” za dużo. Zwykle ich organizm sam reguluje długość snu. Jeśli jednak senność utrzymuje się mimo aktywności fizycznej i dobrej diety, warto skonsultować się z pediatrą.
Co zrobić, gdy dziecko nie chce spać?
Zadbaj o rytuały wieczorne, ogranicz bodźce i ekran przed snem, zapewnij spokojną atmosferę. Jeśli problem się utrzymuje, warto przyjrzeć się poziomowi stresu, diecie lub skorzystać z pomocy specjalisty.
Sen w wieku przedszkolnym to nie tylko czas odpoczynku, to fundament zdrowego rozwoju dziecka. Regularny, spokojny sen wspiera wzrost, uczy radzenia sobie z emocjami, rozwija pamięć i koncentrację. Dbanie o odpowiednią ilość i jakość snu to jedna z najlepszych rzeczy, jakie rodzic może zrobić dla swojego dziecka zarówno teraz jak i na przyszłość. Współpraca domu i przedszkola w tym zakresie przynosi wymierne efekty w codziennym funkcjonowaniu dziecka ale także całej rodziny.