Wady postawy cz.1 - skolioza

Nowy rok szkolny to czas, w którym dzieci wracają do ławek szkolnych, gotowe do zdobywania wiedzy i rozwijania umiejętności. To także czas, w którym młode kręgosłupy narażone są na dźwiganie wypchanych plecaków i wielogodzinne siedzenie w ławkach. Jednym z aspektów, na które warto zwrócić uwagę, są wady postawy, które pojawiają się w młodym wieku i rzutują na całe dorosłe życie.  Jedną z najczęstszych wad postawy obserwowanych u dzieci jest boczne skrzywienie kręgosłupa, czyli skolioza. W tym schorzeniu kręgosłup, zamiast być prosty, przybiera kształt podobny do liter S lub C. Skutkuje to nie tylko nierównym ustawieniem talii i łopatek, ale także pojawieniem się tzw. "garbu żebrowego" oraz nieregularnymi ramionami i biodrami.

CZYM JEST SKOLIOZA

Skolioza to nic innego jak odchylenie kręgosłupa od jego naturalnej, prawidłowej postawy, co skutkuje jego deformacją. W większości przypadków dotyczy to odcinka piersiowego i górnej części pleców, chociaż może również wpływać na dolną część tułowia, a dokładniej na odcinek lędźwiowy.

Takie odkształcenie kręgosłupa ma trzy główne płaszczyzny deformacji:

• Płaszczyzna czołowa, w której kręgosłup może wygiąć się w kierunku prawo lub lewo.
• Płaszczyzna pozioma, charakteryzująca się rotacją kręgów.
• Płaszczyzna strzałkowa, która manifestuje się poprzez pogłębienie naturalnego wygięcia kręgosłupa (kifozy) w odcinku piersiowym oraz wygięcia w kierunku przodu (lordozy) w odcinku lędźwiowym.

Termin "skolioza" odnosi się do przypadków, w których skrzywienie kręgosłupa wynosi co najmniej 10 stopni według metody klasyfikacji Cobba. W sytuacji, gdy jest to mniejsza wartość, mówimy o postawie skoliotycznej, która wymaga nadzoru oraz włączenia specjalnych ćwiczeń korekcyjnych. Przy bardziej zaawansowanym skrzywieniu, mogą okazać się niezbędne również dodatkowe środki, takie jak noszenie gorsetu ortopedycznego, terapie fizykoterapeutyczne, a nawet ewentualna operacja.

PRZYCZYNY POWSTAWANIA SKOLIOZY

Skolioza może nasilać swoje objawy podczas okresu intensywnego wzrostu, który ma miejsce w trakcie dojrzewania. W tym czasie, wzrost kośćca zachodzi szybciej niż rozwój mięśni, co skutkuje niewystarczającą podporą dla kręgosłupa. To z kolei prowadzi do jego wygięcia w formie deformacji. Gdy proces wzrostu kręgosłupa osiąga swój szczyt (około 15–16 lat u dziewczynek i 17–18 lat u chłopców), główny rozwój skoliozy zostaje częściowo powstrzymany. Warto jednak wiedzieć, że skolioza może pojawić się także w późniejszym wieku, na przykład jako wynik nieleczonej wady kręgosłupa z okresu wcześniejszego lub jako konsekwencja zwyrodnienia kręgosłupa.

W zależności od wieku pacjenta, możemy wyróżnić różne typy skoliozy:

1. Wczesnodziecięca (do 3. roku życia)

​Skolioza występująca w tym okresie to rzadkie przypadki, które mogą być spowodowane wrodzonymi wadami kręgosłupa lub innymi schorzeniami.

2. Dziecięca (między 3. a 10. rokiem życia)

W tym okresie skolioza może się rozwijać w wyniku różnych czynników, takich jak postawy wadliwe czy wady genetyczne.

3. Młodzieńcza (powyżej 10. roku życia)

Ten typ skoliozy, zwany też dorastającą, rozwija się u starszych dzieci i młodzieży. Jest często związany z okresem intensywnego wzrostu w trakcie dojrzewania.

4. Wieku dorosłego (po 15–18. roku życia)

Skolioza u dorosłych jest traktowana jako odrębny problem medyczny, gdyż może wynikać z wcześniejszych wad lub stanowić efekt zwyrodnienia kręgosłupa.

Wrodzona skolioza kręgosłupa w dużej liczbie przypadków występuje jednocześnie z innymi wadami, takimi jak na przykład wady serca czy układu moczowo-płciowego. Jej pojawienie się często wiąże się z równoczesnym występowaniem innych nieprawidłowości. Natomiast nabyta skolioza kręgosłupa może być spowodowana różnorodnymi czynnikami, takimi jak obecność guzów w obrębie kości, przepuklina krążka międzykręgowego, nierówna długość kończyn, a także porażenie mózgowe, które prowadzi do osłabienia mięśni z powodu zaburzeń neurologicznych. Do innych okoliczności, które zwiększają ryzyko wystąpienia skoliozy kręgosłupa, należą schorzenia związane z zwyrodnieniem stawów międzykręgowych (u osób dorosłych), operacje przeprowadzane na klatce piersiowej podczas okresu wzrostu oraz choroby wpływające na opłucną.

Przyczyny powstawania skoliozy nie zawsze są jednoznacznie określone, jednak można wyróżnić kilka potencjalnych czynników:

1. Czynniki genetyczne

Wpływ genetyczny może odgrywać rolę w występowaniu skoliozy. Jeśli w rodzinie istnieją przypadki skoliozy, ryzyko jej wystąpienia u potomstwa może być większe.

2. Nadmierne wzrosty

W okresie szybkiego wzrostu, jakim jest okres dojrzewania, skolioza może się pogłębiać. Jest to jeden z okresów, kiedy skolioza często zostaje zdiagnozowana.

3. Niezrównoważony rozwój mięśni

Osłabione mięśnie kręgosłupa mogą prowadzić do nieprawidłowego ustawienia kręgów i skrzywienia.

4. Zaburzenia neurologiczne

Niektóre zaburzenia neurologiczne, takie jak np. porażenie mózgowe, mogą wpłynąć na rozwój skoliozy.

JAKIE SĄ OBJAWY SKOLIOZY

Skolioza może objawiać się nie tylko zmianami w wyglądzie, ale także dolegliwościami związanymi z kręgosłupem, klatką piersiową i miednicą. Często nieprawidłowe ustawienie głowy czy nóg może sugerować rozwijające się schorzenie. Skolioza zazwyczaj rozwija się stopniowo, co sprawia, że trudno jest zauważyć jej obecność u dziecka, szczególnie jeśli jest to wczesny etap choroby. Często diagnoza tego schorzenia pojawia się dopiero podczas rutynowej wizyty lekarskiej.

Objawy skoliozy u dzieci mogą obejmować:

• Nierówności w biodrach, ramionach lub talii.
• Nieprawidłowy wygląd kręgosłupa w pozycji stojącej.
• Pochylanie się w jedną stronę.
• Trudności w zachowaniu równowagi.
• Ból pleców, szczególnie przy dłuższym siedzeniu czy staniu.

SKOLIOZA - DIAGNOZA I LECZENIE

W przypadku podejrzenia wystąpienia skoliozy, warto skonsultować się z lekarzem ortopedą. W pierwszej kolejności specjalista przeprowadza wywiad, skupiając się na ewentualnych dolegliwościach oraz okresie, w którym zauważone zostały potencjalne odchylenia w kręgosłupie. Istotne jest również, czy w rodzinie pacjenta występowały podobne przypadki. Dodatkowo przeprowadzane jest badanie fizykalne w poszukiwaniu nienaturalnych krzywizn kręgosłupa. Porównuje się wtedy wysokość ramion, analizuje ułożenie głowy, talii i bioder. Często prosi się pacjenta o pochylenie się do przodu oraz dotknięcie stóp czubkami palców. Doświadczony ortopeda może już na tym etapie zauważyć oznaki skoliozy, jednak w niektórych przypadkach zlecenie dodatkowych badań obrazowych, takich jak zdjęcia rentgenowskie, rezonans magnetyczny czy tomografia komputerowa, mogą być konieczne.

Boczne skrzywienie kręgosłupa to problem znacznie przekraczający aspekt wizualny. Przede wszystkim niesie ze sobą ryzyko dla zdrowia. Rozwinięta skolioza może wpłynąć negatywnie na funkcjonowanie narządów w klatce piersiowej, jak serce czy płuca, a także objawiać się bólami pleców i szyi oraz szybkim postępem zwyrodnienia kręgosłupa. W związku z tym kluczowa jest wczesna diagnoza oraz podjęcie leczenia. 

Leczenie skoliozy obejmuje dwa główne podejścia: podejście zachowawcze (nieoperacyjne) oraz podejście operacyjne. Wybór konkretnego rodzaju terapii zazwyczaj opiera się na stopniu deformacji kręgosłupa oraz wieku pacjenta.

ZACHOWAWCZE METODY LECZENIA SKOLIOZY

1. Obserwacja

W przypadku skoliozy o niewielkim stopniu skrzywienia (I stopień), specjaliści często zalecają okresową obserwację. Wizyty kontrolne pozwalają monitorować postęp deformacji i zdecydować o ewentualnych dalszych krokach.

2. Fizjoterapia

Specjalnie opracowana fizjoterapia może pomóc w wzmocnieniu mięśni i poprawie postawy ciała, co może wpłynąć na kontrolę rozwoju skoliozy.

3. Gorset ortopedyczny

W przypadkach skoliozy o stopniu II, stosowanie sztywnego gorsetu ortopedycznego jest jednym z często wykorzystywanych rozwiązań. Gorset ma za zadanie stabilizować kręgosłup i zatrzymać lub ograniczyć postęp deformacji.

OPERACYJNE METODY LECZENIA SKOLIOZY

Gdy skolioza osiąga znaczny stopień (III stopień) lub inne metody terapeutyczne nie przynoszą spodziewanych rezultatów, może być konieczna interwencja operacyjna.

Operacyjne metody leczenia skoliozy obejmują:

1. Korekcję chirurgiczną

W przypadkach zaawansowanej skoliozy, zwłaszcza jeśli skrzywienie jest poważne i postępujące, lekarz może zalecić operację. Podczas operacji specjaliści korygują skrzywienie, stabilizują kręgosłup za pomocą implantów i kości, a także przywracają jego naturalne ułożenie.

2. Fizjoterapia przed i po operacji

Fizjoterapia jest niezwykle ważna przed operacją, aby wzmocnić mięśnie i przygotować ciało na interwencję. Po operacji fizjoterapia pomaga w rehabilitacji, przywracając mobilność i poprawiając kondycję pacjenta.

Decyzja o wyborze metody leczenia skoliozy zależy od kilku kluczowych czynników, takich jak stopień skrzywienia, wiek pacjenta, stopień postępu deformacji oraz ogólne zdrowie pacjenta. Ważne jest, aby podejście terapeutyczne było dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta. Dobrze zrozumiane jest to, że wczesna diagnoza i leczenie są kluczowe dla kontrolowania skoliozy. Regularne wizyty u specjalisty oraz ścisła współpraca między pacjentem a lekarzem to kluczowe elementy zapewnienia skutecznej terapii.