Nadwaga i otyłość wśród dzieci

W tym tygodniu, 4 marca, obchodziliśmy Światowy Dzień Otyłości dlatego postanowiliśmy poświęcić trochę czasu problemowi nadwagi i otyłości wśród dzieci. Niestety statystyki są alarmujące: według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), nadwagę i otyłość odnotowano u 32% polskich dzieci w wieku 7–9 lat, co plasuje Polskę na ósmym miejscu wśród badanych krajów w Europie. Natomiast według Polskiego Towarzystwa Leczenia Otyłości, w Polsce nadwaga lub otyłość występują u:

• 12,2% chłopców i 10% dziewcząt w wieku przedszkolnym
• 18,5% chłopców i 14,3% dziewcząt w wieku szkolnym.

Szacuje się, że w 95% przypadków nadwaga spowodowana jest czynnikami środowiskowymi takimi jak: nieprawidłowa dieta oraz zły styl życia (czyli brakiem aktywności fizycznej).

W ocenie nadwagi i otyłości u dzieci powszechnie stosuje się wskaźnik BMI (ang. Body Mass Index), który oblicza się jako iloraz masy ciała w kilogramach i kwadratu wzrostu wyrażonego w metrach. U dzieci uzyskany wynik porównuje się ze standaryzowanymi siatkami centylowymi, uwzględniającymi płeć oraz wiek. O nadwadze mówi się, gdy BMI dziecka mieści się między 90. a 97. centylem, natomiast otyłość diagnozuje się, gdy przekracza ono 97. centyl dla danej grupy wiekowej i płci.

Najczęściej zadawane pytania przez rodziców dotyczące otyłości u dzieci:

Jakie są przyczyny otyłości u dzieci?

Przyczyny otyłości u dzieci są złożone i wynikają z interakcji wielu czynników, zarówno biologicznych, jak i środowiskowych. Wśród głównych powodów otyłości u dzieci można wymienić nieprawidłową dietę, siedzący tryb życia, a także czynniki genetyczne i psychospołeczne.

• Jednym z kluczowych czynników przyczyniających się do otyłości jest niezdrowa dieta. Dzieci, które spożywają zbyt dużo kalorii, zwłaszcza z jedzenia wysoko przetworzonego, bogatego w cukry, tłuszcze trans i sól, mają większe ryzyko przybierania na wadze. Nadmierne spożycie napojów gazowanych, fast foodów i słodyczy, a także nieregularne posiłki, sprzyjają rozwojowi otyłości.
• Kolejnym istotnym czynnikiem jest brak aktywności fizycznej. Dzieci, które spędzają dużo czasu przed ekranem telewizora, komputera czy telefonu, rzadziej uprawiają sport czy inne formy aktywności fizycznej. Brak ruchu powoduje, że organizm nie spala odpowiedniej ilości kalorii, co prowadzi do gromadzenia się nadmiaru tkanki tłuszczowej.
• Czynniki genetyczne również odgrywają rolę w rozwoju otyłości. Dzieci, których rodzice są otyli, mają większe szanse na rozwój tego schorzenia, ponieważ geny mogą wpływać na metabolizm, apetyt oraz sposób przechowywania tłuszczu w organizmie.
• Również czynniki psychospołeczne mogą przyczyniać się do otyłości. Stres, depresja, problemy emocjonalne czy trudności w relacjach rodzinnych mogą prowadzić do niezdrowych nawyków żywieniowych, takich jak jedzenie emocjonalne – spożywanie dużej ilości jedzenia w odpowiedzi na stres czy smutek. Dodatkowo, dzieci w rodzinach o niższym statusie społeczno-ekonomicznym mogą mieć utrudniony dostęp do zdrowej żywności oraz aktywności fizycznej.
• Wreszcie, zmiany w środowisku, takie jak dostępność tanich, niezdrowych produktów spożywczych, a także mniejsze przestrzenie do aktywności fizycznej w miastach, również mają wpływ na wzrost liczby przypadków otyłości u dzieci.

Wszystkie te czynniki często działają razem, co sprawia, że otyłość u dzieci staje się złożonym problemem zdrowotnym, który wymaga kompleksowego podejścia w zakresie profilaktyki i leczenia.

Jakie są konsekwencje zdrowotne otyłości u dzieci?

Otyłość u dzieci ma poważne konsekwencje zdrowotne zarówno w krótkim, jak i długim okresie. Jednym z głównych zagrożeń są problemy sercowo-naczyniowe. Dzieci z otyłością mają zwiększone ryzyko wystąpienia chorób serca i naczyń krwionośnych, takich jak nadciśnienie, miażdżyca czy zaburzenia lipidowe, obejmujące wysoki poziom cholesterolu i trójglicerydów. Te zmiany mogą prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych już w młodym wieku. Kolejnym istotnym zagrożeniem jest cukrzyca typu 2. Otyłość zwiększa ryzyko rozwoju tej choroby, ponieważ nadmiar tkanki tłuszczowej prowadzi do insulinooporności, co zaburza metabolizm glukozy. Otyłość u dzieci wiąże się również z wyższym ryzykiem wystąpienia problemów ze stawami, zwłaszcza w obrębie kolan, bioder i kręgosłupa. Nadmierna masa ciała zwiększa obciążenie stawów, co może prowadzić do ich uszkodzeń, a w dłuższej perspektywie do rozwoju chorób takich jak artretyzm. Ponadto, dzieci z otyłością często borykają się z problemami psychospołecznymi, takimi jak niska samoocena, izolacja społeczna czy depresja. Zjawisko to wynika z częstych problemów z akceptacją w grupach rówieśniczych, co może prowadzić do poczucia wykluczenia i pogłębienia trudności emocjonalnych. Otyłość ma także negatywny wpływ na jakość życia, zwiększając ryzyko wystąpienia innych chorób przewlekłych w późniejszym wieku, takich jak choroby wątroby, a także problemy z układem oddechowym, jak obturacyjny bezdech senny. Wszystkie te czynniki podkreślają wagę profilaktyki i wczesnej interwencji w celu zapobiegania otyłości u dzieci oraz minimalizowania jej negatywnych skutków zdrowotny

Jak mogę pomóc dziecku w utrzymaniu prawidłowej wagi?

• Zdrowa dieta: Wprowadź zbilansowane posiłki bogate w warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty oraz białko. Ogranicz spożycie cukrów prostych i tłuszczów nasyconych.
• Regularna aktywność fizyczna: Zachęcaj dziecko do codziennej aktywności fizycznej, takiej jak jazda na rowerze, pływanie czy gry zespołowe. Wspólne spędzanie czasu na świeżym powietrzu może być świetną motywacją.
• Edukacja i wsparcie: Rozmawiaj z dzieckiem o zdrowych nawykach, bądź dla niego wzorem do naśladowania i wspieraj je w dążeniu do zdrowego stylu życia.

Czy otyłość u dzieci jest dziedziczna?

Chociaż genetyka może wpływać na predyspozycje do otyłości, to przede wszystkim styl życia, nawyki żywieniowe i poziom aktywności fizycznej odgrywają kluczową rolę w jej rozwoju.

Kiedy należy skonsultować się z lekarzem?

Jeśli zauważasz, że masa ciała Twojego dziecka przekracza normy dla jego wieku i wzrostu, warto skonsultować się z pediatrą lub specjalistą ds. żywienia, aby ocenić sytuację i opracować plan działania. Należy także zwrócić do lekarza gdy:

• dziecko szybko przybiera na wadze, a jego masa ciała zaczyna wykraczać poza normy dla danego wieku, płci i wzrostu
• dziecko ma objawy związane z chorobami, które mogą być wynikiem otyłości, takie jak nadciśnienie, bóle stawów, trudności w oddychaniu, zmiany w poziomie cukru we krwi (np. nadmierne pragnienie, częste oddawanie moczu)
• zauważysz, że dziecko prowadzi siedzący tryb życia, unika aktywności fizycznej lub ma niezdrowe nawyki żywieniowe, takie jak częste jedzenie śmieciowego jedzenia
• dziecko zaczyna przejawiać objawy stresu, lęków, depresji lub ma trudności z akceptacją swojego wyglądu, takie zachowanie również może być związane z otyłością. W takim przypadku lekarz może skierować dziecko na dodatkową pomoc psychologiczną lub psychoterapeutyczną, aby wspierać jego zdrowie psychiczne.
• mimo wprowadzenia zdrowych nawyków, takich jak zmiana diety i zwiększenie aktywności fizycznej, dziecko nadal przybiera na wadze lub nie traci nadmiaru kilogramów
• w rodzinie występują przypadki otyłości lub chorób związanych z nadwagą, takich jak cukrzyca typu 2

Pamiętajcie, że wczesna konsultacja z lekarzem pozwala na skuteczniejsze zapobieganie poważnym problemom zdrowotnym, a także daje szansę na wczesną interwencję w kwestii zmiany nawyków żywieniowych i stylu życia dziecka. Lekarz może również skierować na dodatkowe badania, jeśli zajdzie taka potrzeba.

Walka z otyłością u dzieci to nie tylko zadanie dla najmłodszych, ale także dla dorosłych, którzy pełnią kluczową rolę w kształtowaniu zdrowych nawyków. Dzieci uczą się przede wszystkim przez naśladowanie, dlatego to, co robimy, ma ogromny wpływ na ich wybory i postawy. Jeśli chcemy, aby nasze pociechy prowadziły zdrowy tryb życia, powinniśmy dawać im odpowiedni przykład, zarówno w kwestii diety, jak i aktywności fizycznej. Wprowadzając zdrowe nawyki w rodzinie – takie jak wspólne posiłki, regularna aktywność fizyczna czy unikanie nadmiaru czasu spędzanego przed ekranami – możemy wspierać dzieci w budowaniu trwałych fundamentów zdrowia na przyszłość. Dobre wzorce dorosłych są kluczem do skutecznej profilaktyki otyłości i wielu innych problemów zdrowotnych, a także do budowania pozytywnego stosunku do siebie i swojego ciała. Dbając o siebie, dbamy także o przyszłość naszych dzieci.